İslâm dünyasında vezirliğin tam teşkilatlı bir müessese olarak ortaya çıkışının Abbâsîler (132-656/750-1258) döneminde gerçekleştiği genellikle kabul edilen bir görüştür. Abbâsîler’in ilk dönemlerinde ortaya çıkan bu müessese zamanla daha da geliştirilmiş, idarenin temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Abbâsîler’in hüküm sürdüğü yaklaşık beş asırlık zaman diliminde genelde önemli bir konu- ma sahip olan vezirlik müessesesi bu süreçte kurulan birçok Müslüman devletin teşkilatına da tesir etmiş, bu devletlerdeki vezirlik umumiyetle Abbâsî vezâreti örneğinden hareketle teşkil edilmiştir. Abbâsîler zamanında Mısır’a hâkim olan Tolunoğulları, İhşidîler, Fâtımîler, Eyyûbîler ve Memlükler de vezirlik müessesesi hususunda aynı çizgiyi takip etmişlerdir. Bu çalışmanın amacı bu çizginin bir bütün olarak ortaya konulmasıdır.

It is generally accepted that the vizierate emerged as a well-organised institu- tion in the Abbasid period. This institution emerged in the early Abbasid era, was developed over time and became one of the keystones of the administration. The institution of vizierate in general played an essential role during the Abbasid rule, which lasted approximately five centuries. This institution had a great influ- ence on the organisations of the Muslim states founded in this period; the states founded in Egypt, for example, the Tulunids, Ikhshidis, Fatimids, Ayyubids and Mamluks, took the Abbasid vizierate as an example for their own vizierates. This study aims to examine the vizierates of these states as a whole to establish the relationships between them and the Abbasid tradition.