• Research softwareclose
• Other research productsclose
• 2013-2022close
• Open Access close
• Other ORP type close
• Digital Humanities and Cultural Heritage close

ADC ArcheoProjecten heeft in november 2012 en januari 2013 een bureauonderzoek uitgevoerd voor de locatie Willem de Zwijgerstraat 38/Burgermeester Van Houtstraat te Budel (gemeente Cranendonck). Aanleiding was de bouw van drie woningen. De onderzoekslocatie bevindt zich op de flank van een dekzandrug. Dergelijke locaties werden in het verleden veelal uitgekozen voor bewoning. Mogelijk is in het plangebied nog een restant van een oud plaggendek aanwezig. Indien een plaggendek aanwezig is, kunnen in het plangebied archeologische resten voorkomen uit het Laat Paleolithicum tot en met de Vroege Middeleeuwen. Organische resten (zoals bot, hout, leder en textiel) zijn door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht geconserveerd. In de top van het plaggendek kunnen archeologische waarden uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd voorkomen. Op basis van oude kaarten kunnen sporen van bebouwing verwacht worden. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. Aangezien in het oostelijk deel van het plangebied rondom de huidige bebouwing een sanering heeft plaatsgevonden waarbij de bodem is afgegraven tot een diepte van 0,5 tot en met 1,9 m -mv, zullen hier geen ondiepe archeologische sporen meer aanwezig zijn. ADC ArcheoProjecten adviseert om een Inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van een verkennend booronderzoek, teneinde de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting aan te vullen en te toetsen. Zo mogelijk dient het booronderzoek plaats te vinden nadat de bebouwing is gesloopt, zodat ook hier een boring gezet kan worden.

Inleiding In opdracht van Weller heeft RAAP in januari 2019 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied De Egge te Brunssum in de gemeente Brunssum. Het onderzoek vond plaats in het kader van een omgevingsvergunning. Landschap Volgens de geomorfologische kaart ligt het plangebied grotendeels op een ongeveer Noord -Zuid gericht terrasrest-plateau; het westelijke deel ligt op een lösswand. Vanwege de ligging in de bebouwde kom is het plangebied op de bodemkaart niet gekarteerd. Vanwege de hoge ligging van het plangebied, worden er leembrikgronden verwacht, dat wil zeggen lössbodems zoals die elders in de hogere delen van het landschap bij Brunssum voorkomen. Archeologie & historie In het plangebied zijn geen archeologische vindplaatsen bekend. In het algemeen, blijkt dat er relatief weinig vindplaatsen aanwezig zijn in de directe omgeving van het plangebied, en dat het daarbij vooral gaat om bewoning uit de periode Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd. De landweer ten oosten van het plangebied duidt ook op verdediging. Het plangebied is een voormalige mijnkolonie De Egge uit de periode 1910 en 1930. Op het minuutplan uit 1832 is te zien dat plangebied is verdeeld in een groot aantal zeer smalle landbouwpercelen. Pas op de historische kaart van 1924 verschijnt er bebouwing in het plangebied: de mijnkolonie. Vanaf ca. 1950 raakt de omgeving bebouwd. De landbouw en latere bebouwing zullen waarschijnlijk hebben geresulteerd in verstoring van archeologische resten, maar in welke mate is onbekend. Voor het grootste oostelijke deel van het plangebied geldt er een hoge archeologische verwachting; voor het smalle westelijke deel geldt er een middelhoge verwachting. Advies Archeologische resten kunnen in principe direct onder het maaiveld en/of de bouwvoor voorkomen. Volgens het gemeentelijk beleid zijn ingrepen tot een diepte van 40 cm toegestaan; diepere ingrepen kunnen resulteren in de aantasting van eventuele resten en zijn onderzoeksplichtig. Voor wat betreft geplande bodemingrepen wordt verwacht dat de bodem onder de huizen als gevolg van funderingen, kelders en kabels/leidingen de bodem dusdanig is verstoord dat archeologische resten niet of nauwelijks nog zijn bewaard. Buiten bebouwing (vooral in tuinen) kunnen resten nog wel goed zijn bewaard. Deze resten dienen dan wel in een aaneengesloten vlak van voldoende grootte (voorstel: 250 m²) voor te komen om voldoende informatief te zijn over het verleden. Op basis hiervan wordt het volgende aanbevolen: • Ingrepen binnen de huizen zijn niet onderzoeksplichtig. • Ingrepen buiten de huizen dienen zoveel mogelijk te worden vermeden. • Ingrepen buiten de huizen zijn onderzoeksplichtig indien deze een aaneengesloten oppervlak van 250 m² overschrijden en dieper zijn dan 40 cm. • Voorafgaand aan de hierboven bedoelde geplande onderzoeksplichtige ingrepen dient er een verkennend booronderzoek plaats te vinden met als doel de bodemopbouw en daarmee de kans op archeologische resten te bepalen.

ArcheoMedia projectnr. A11-048-I: vervolgonderzoek in de vorm van een karterend booronderzoek binnen reeds gesloopt en gesaneerd plangebied.

IDDS Archeologie heeft een archeologisch onderzoek uitgevoerd aan de Dorpsstraat 31-32 te Wijngaarden. Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een Inventariserend Veldonderzoek, verkennende fase. Het bureauonderzoek wees uit dat mogelijk resten vanaf het Neolithicum aanwezig zijn in de top van de oeverafzettingen van een zijtak van de Schoonrewoerdse stroomrug. Vanaf de Bronstijd is er veen ontstaan in het gebied, waarbij de hogere punten in het landschap een aantrekkelijke locatie voor vestiging vormden. Eventuele stroomrugafzettingen van de zijtak zijn mogelijk in het plangebied aanwezig vanaf een diepte van circa +0,8 tot -1,8 m NAP. Vanaf de 13de eeuw wordt een dorpskern van Wijngaarden gevormd, waarvoor het oppervlak werd opgehoogd met een kleipakket ter versteviging. Dit kleipakket is circa 40 cm dik in de dorpskern en minder dik daarbuiten. Het plangebied ligt midden op het bewoningslint dat van Westeinde door de Dorpsstraat naar Oosteinde loopt. Aan dit bebouwingslint zijn meer dan twintig verhoogde huisplaatsen bekend. Deze wijzen op de natte omstandigheden in Wijngaarden tot in de Nieuwe Tijd. Het plangebied is in het begin van de 19de eeuw niet bebouwd en ligt ten westen van de dorpskern. Pas in de 20ste eeuw is het gebied bebouwd. Het veldonderzoek heeft uitgewezen dat de afzettingen van de stroomrug en oeverwal van Schoonrewoerd niet binnen 4,0 m –mv in het plangebied aanwezig zijn. De verwachting voor resten van het Neolithicum komt daarmee te vervallen. In het veenpakket zijn geen resten aangetroffen van veraarde lagen die wijzen op bewoningsniveaus vanaf de Bronstijd tot de Late Middeleeuwen. Er is geen huisterp aangetroffen in het plangebied die wijst op bebouwing in het plangebied. Ook zijn er geen resten van bouwpuin aangetroffen die een indicatie zijn van eerdere bouwfasen dan de huidige bebouwing in het plangebied. Op basis van deze resultaten wordt verwacht dat er geen archeologische resten aanwezig zijn in het plangebied. Daarom wordt er geadviseerd om geen archeologische vervolgmaatregelen uit te laten voeren.

Tijdens de archeologische begeleiding van de aanleg van een fietspad in het plangebied Lage Heide te Dommelen zijn archeologische waarden aangetroffen. Het betreft een zevental vlasrootkuilen die zich op regelmatige afstand, parallel aan de weg "Het Broek" bevinden. De vlasrootkuilen zijn waarschijnlijk in de 20e eeuw machinaal uitgegraven en opgevuld met licht grijs zand. De kuilen zijn in situ behouden. Van een mogelijke voortzetting van de westelijk van het plangebied gelegen landweer of de oostelijk gelegen schans zijn geen resten aangetroffen.

MUG Ingenieursbureau b.v. adviseert om tijdens het grondwerk voor de aanleg van de duiker een opgraving, variant begeleiding uit te voeren. Er kan niet uitgesloten worden dat er binnen het tracé van de duiker nog resten van de Helperlinie aanwezig zijn. Een booronderzoek voorafgaand aan het grondwerk heeft geen toegevoegde waarde omdat bij het stuiten van de boor op baksteen niet duidelijk is of het om een fundering gaat of om een losse steen. Doordat voor de aanleg van de duiker de Helperzoom moet worden afgesloten is een onderzoek voorafgaand aan de aanleg van de duiker niet mogelijk. Daarom is gekozen voor een begeleiding van het grondwerk. Voor een opgraving variant begeleiding is een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van Eisen noodzakelijk. De Hondsrug is een hoger gelegen rug in het landschap die altijd aantrekkelijk is geweest als vestigingsplaats voor de mens. Door het grondwerk dat voor de aanleg en sloop van de vestingwerken is uitgevoerd is de bodem niet meer intact. Ook na de sloop van de vestingwerken zijn rond het onderzoeksgebied waterpartijen aangelegd. Deze zijn bij de aanleg van de Helperzoom, in het midden van de vorige eeuw, gedempt. Uit verschillende archeologische onderzoeken die in de ruime omgeving van het onderzoeksgebied zijn uitgevoerd blijkt enerzijds dat er sprake is van een verstoorde bodemopbouw maar anderzijds dat er op de plaatsen waar de bodem wel intact is archeologische resten aanwezig zijn die uit de steentijd, ijzertijd, late middeleeuwen en nieuwe tijd dateren. Hoewel de Helperlinie geslecht is zijn langs de Kempkensberg en net ten noorden en westen van het onderzoeks-gebied resten van deze linie aangetroffen die uit de fundamenten van de verdedigingsmuren bestaan, houtwerk en grachtvullingen. Voor het onderzoeksgebied moet rekening gehouden worden met een verstoorde bovengrond maar omdat het onderzoeksgebied door de weg Kempkensberg loopt en op de historische kaarten tegen de stadswal aan ligt kan niet uitgesloten worden dat er binnen het tracé toch nog funderingsresten en grachtvullingen van de Helperlinie aanwezig zijn. Het bevoegd gezag, gemeente Groningen, besluit hoe verder wordt omgegaan met het archeologisch erfgoed op basis van het bovenstaande advies.

Inventariserend veldonderzoek, karterende fase

In het Archeologisch & Paleontologisch Museum Hertogsgemaal te 's-Hertogenbosch lagen stukken scheepshout opgeslagen die in de zomer van 2009 naar boven zijn gekomen tijdens ontgrondingswerkzaamheden op de locatie De Paaldere in buurtschap 't Wild. Grondradaronderzoek ter plaatse in oktober 2009 heeft tot de overtuiging geleid dat er nog meer wrakstukken en mogelijk zelfs bolvormige objecten in de grond zitten. Omdat de historische waarde van de vondst onduidelijk is, heeft de gemeente Oss het Archeologisch Diensten Centrum (ADC) te Amersfoort gevraagd de stukken scheepshout in ontvangst te nemen en nader te bestuderen. In september 2011 start het ADC met het documenteren en bestuderen van genoemde stukken scheepshout. Doel is alle mogelijke informatie aan te leveren waarmee de gemeente Oss in staat wordt gesteld een besluit te nemen over vrijgave, opgraving of bescherming van de restanten die nog in de bodem zitten. Het buurtschap 't Wild is minstens drie eeuwen bewoond geweest, en is tot begin negentiende eeuw naast een agrarisch gebied ook een afwateringslocatie van de achterliggende polder geweest. In maritieme zin heeft 't Wild waarschijnlijk betrokkenheid gehad bij de beroepsvisserij op trekvis in de Maas. Dat verbindt de geschiedenis van dit buurtschap met de geschiedenis van Heerewaarden, die in de omgeving door de eeuwen heen de visrechten had op de Maas en de nabij gelegen Waal. De geschiedenis van de riviervisserij is onderbelicht gebleven ten opzichte van de meer spectaculair ontwikkelingen in de kust- en zeevisserij. Enige aandacht voor de riviervisser, die in armoede dicht bij de natuur leefde, is echter op zijn plaats. Na analyse en documentatie van de aangetroffen constructiedetails heeft het ADC een voorlopige reconstructie gemaakt op basis waarvan kon worden vastgesteld dat het gaat om een typisch Nederlands vaartuig, een boerenschouw of een zalmschouw, met een lengte van ongeveer 6 meter. De zalmschouw is een latere ontwikkeling en een kruising van een schouw met een schuit. Dit type werd intensief gebruikt door de riviervissers tot in de twintigste eeuw. Dit was de periode waarin ijzeren versies de houten vervingen. De riviervisser eindigt zijn bestaanswijze na de Tweede Wereldoorlog met het verdwijnen van de trekvis door ondermeer overbevissing en watervervuiling. Een traditie van eeuwen of zelfs millennia is daarmee ten onder gegaan. Van de materiële cultuur resten nog enige scheepsmodellen en foto's in musea en bezoekerscentra. Het blijkt dat een definitieve reconstructie van het wrak niet mogelijk is zolang het archeologisch gezien niet compleet is. Het wrak is niet ouder dan de tweede helft van de zeventiende eeuw, maar dateert vermoedelijk uit de tweede helft van de achttiende of negentiende eeuw. Een nauwkeuriger datering was niet mogelijk, aangezien er geen geschikte monsters voor een dendrochronologische datering waren. De datering is gemaakt op basis van C14 onderzoek aan een houten pen van het wrak. Dit rapport levert een voorlopige reconstructie aan met bijbehorende maritiem historische context. Indien er een wens is het wrak definitief te typeren en wellicht nauwkeuriger te dateren, dan wordt aanbevolen de overige restanten uit de bodem te halen voor onderzoek. Tot die tijd zal het in de bodem moeten blijven.

De verwachte natuurlijke vlakvaaggrond is niet aan getroffen. Deze is waarschijnlijk door verploeging opgenomen in de antropogeen opgebrachte dikke eerdgrond. De eerdgronden zijn meestal pas vanaf de Late-Middeleeuwen ontstaan door het opbrengen van plaggen vermengd met stalmest ten behoeve van grondverbetering (Spek 2004). Er zijn crevasseafzettingen aangetroffen, die waarschijnlijk uit de Volle-Middeleeuwen stammen met daaronder komklei van de IJssel en veen. Dit beeld komt overeen met het geschetste beeld in het bureauonderzoek. Vandaar dat de specifieke verwachtingen voor alle perioden uit het bureauonderzoek gehandhaafd kan bliven. Dit betekent een onbekende verwachting voor de perioden Laat-Paleolithicum tot en met Mesolithicum, een lage verwachting voor de perioden Neolithicum tot en met Vroege-Middeleeuwen en een hoge verwachting voor de perioden Volle-Middeleeuwen tot en met Nieuwe tijd. De dikte van de humeuze A-horizont varieert van 45-110 cm en is daarom geïnterpreteerd als een antropogeen opgebracht bodem, bestaande uit een Aap-horizont (bouwvoor) en/of Aa-horizont, die rust op de onder gelegen zandige C-horizont. De bodem wordt geïnterpreteerd als een dikke eerdgrond, die waarschijnlijk tot de tuineerdgronden wordt gerekend. De verwachting is dat de bodem voor de bouw van de voertuigen-materiaalloods (Bijlage 7, A) niet diep verstoord zal zijn, omdat deze niet onderkeldert is, waar in paragraaf 2.5 nog wel vanuit is gegaan.