• Publicationsclose
• Research dataclose
• 2014-2023close
• Open Access close
• Macedonian close

Physical activity is one of the key factors in protecting and promoting peoples’ health of all ages around the world.Healthy lifestyle that includes physical activity, healthy food and appropriate health education will creating healthy young people, who will have a healthy and long life. The aim of the paper was to determine if there was a link between socioeconomic status in the family and practicing regular physical activity among young people. Materials and Methods: This was a descriptive-analytical study. It included 316 students in the second and third year of the study program for general medicine at the Faculty of Medicine at UKIM in Skopje. Results and Discussion: Students who practiced moderate physical activity came from families with monthly incomes higher than 30,000 denars or it was 48.4% compared to 34.65% of students who came from families with monthly incomes lower than 30,000 denars. There was a weak positive correlation between the monthly income of students' families and the practice of physical activity, R=0.21, p=0.002. Conclusion: The financial situation in the family has a main role in practicing physical activity. Therefore, with the increase of the family budget, the days when the students are physically active increase, too. Физичката активност е еден од основните фактори за заштита и промоција на здравјето на луѓето од сите возрасти насекаде низ светот. Со следење на насоките на здравото и активно живеење ќе се создаваат здрави млади луѓе коишто ќе имаат здрав и долг живот. Целта на овој труд беше да се утврди дали постои поврзаност помеѓу социоекономската состојба во семејството и практикувањето редовна физичка активност кај младите. Материјал и методи: Ова истражување претставува дескриптивно-аналитичка студија. Во него учество зедоа 316 студенти од втора и трета година, студиска програма за општа медицина на Медицинскиот факултет при УКИМ во Скопје. Резултати и дискусија: Студентите кои практикуваа умерена физичка активнoст потекнуваа од семејства со месечни приходи повисоки од 30.000 денари, односно тоа изнесуваше 48,4% наспроти 34,65% од студентите коишто потекнуваа од семејства со месечни приходи помали од 30.000 денари. Помеѓу месечните приходи на семејствата на студентите и практикувањето физичка активност постои слаба позитивна корелација, R=0,21, p=0,002. Заклучок: Финансиската состојба во семејството игра голема улога во практикувањето физичка активност. Студентите кои потекнуваат од семејства со повисок семеен буџет вежбаат почесто.

Истражувачкиот труд за своја основа ја има категоријата на епскиот јунак, согледана во избор балкански епски песни посветени на Крале Марко. Целта е да се укаже на различните книжевни контексти во кои се среќава епската репрезентација на историскиот Марко и да се направи обид да се појасни причината за варијантноста на ист мотив на типизираниот лик на Крале Марко во избор српски, хрватски, бугарски и македонски епски песни. Истражувањето ја ползува категоријата на епскиот Марко како типизиран епски јунак, за да дојде до сознанија за популарноста и за распространетоста на неговата појава кај различните балкански народи, а дискурсот се движи главно меѓу половите на книжевното и историското, на фактичкото и фикциското, во обидот за давање што поконкретни одговори на разгледуваните дилеми.

Речникот на црковнословенскиот јазик од македонска редакција овозможува да се проследи влогот на химнографските текстови презентирани преку: Битолскиот, Загрепскиот, Шафариковиот, Орбелскиот и Хлудовиот триод, како и Ваташкиот минеј, кои се одликуваат со стилско-изразните средства, лексичките особености, апстрактната и фигуративната употреба на лексемите. Во нив се документирани лексеми непотврдени во другите македонски текстови: весельнèкъ, мокрота, дебельство, собьствèе, грчки заемки: аколоyтè˙, продромъ, соyдарь и др. Префиксните и суфиксните образувања се значајни за изградувањето на строфичната структура, а за жанровска особеност на минејот и на триодите се смета на пр. зачестената употреба на префиксот прý-: прýбогатьнъ, прýвысокъ, прýестьствьнъ, на съ-: състрадатè, съоyбèтè, съоyкрýплýтè, на комбинацијата на префикс со партикула -не: неразл©÷èмъ, неопалèмъ, прýнесквръньнъ, на двојнопрефиксираните глаголи: прýдъèзрещè, прèсърýстè, съвъзèтè, на сложенките: благонаро÷èтъ, благопокорьно, велегласьнъ, велерý÷èвъ, вьседýèствьнъ, вьселèкъствьнъ, добролèствьнъ, доброславьнъ, па÷еестьствьнъ, трьбогатьнъ, трьвелèкъ и др. Rječnik crkvenoslavenskoga jezika makedonske redakcije omogućava proučavanje značenja himnografskih tekstova predstavljenih u Bitolskom, Zagrebačkom, Šafařikovu, Orbelskom i Hludovljevu triodu, kao i u Vataškom mineju koji se odlikuju stilsko-izražajnim sredstvima, leksičkim osobitostima, apstraktnom i figurativnom uporabom leksema. U navedenim su izvorima posvjedočeni leksemi nepotvrđeni u drugim makedonskim tekstovima: весельнèкъ, мокрота, дебельство, собьствèе, kao i grčke posuđenice: аколоyтè˙, продромъ, соyдарь itd. Prefiksalna i sufiksalna je tvorba značajna za konstrukciju strofičnih struktura, a za žanrovsku osobitost mineja i trioda karakteristična je npr. česta upotreba prefiksa прý-: прýбогатьнъ, прýвысокъ, прýестьствьнъ, kao i prefiksa съ-: състрадатè, съоyбèтè, съоyкрýплýтè, kombinacija prefiksa со- i čestice не-: неопалèмъ, прýнесквръньнъ, kao i glagoli s dvojnim prefiksima: прýдъèзрещè, прèсърýстè, съвъзèтè, složenice: благопокорьно, велегласьнъ, вьседýèствьнъ, вьселèкъствьнъ, добролèствьнъ, доброславьнъ, трьбогатьнъ, трьвелèкъ itd. The Dictionary of the Macedonian Recension of Church Slavonic shows the contribution of the hymnographical texts such as: Bitola, Zagreb, Šafarik, Orbele and Hludov Triodion, as well as the Vataša menology, which are distinctive by their specific stylistic and expression devices, lexical features, notional and figurative use of lexemes etc. They record lexemes which are not confirmed in the other Macedonian texts, for e.g.: весельнèкъ, мокрота, дебельство, собьствèе, Greek loanwords: аколоyтè˙, продромъ, соyдарь. The derivations with various prefixes and suffixes are important in the construction of verse structure, and the frequent use of the prefix прý- is considered menology specific feature: прýбогатьнъ, прýвысокъ, прýестьствьнъ, as well as of the prefix съ-: състрадатè, съоyбèтè, съоyкрýплýтè, combination of prefix and particle не-: неопалèмъ, прýнесквръньнъ, double prefixed verbs: прýдъèзрещè, прèсърýстè, съвъзèтè, compounds: благопокорьно, велегласьнъ, вьседýèствьнъ, вьселèкъствьнъ, добролèствьнъ, доброславьнъ, трьбогатьнъ, трьвелèкъ.

Трудот ги согледува критичките одгласи за Прличевите преведувачки акции на Хомеровата Илијада на т.н. општословенски јазик. Вниманието ќе биде насочено кон вредносните судови на уредниците на списанието Читалище, каде што бил објавен дел од првото пеење на Илијадата, Марко Балабанов, Лазар Јовчев и Петко Славејков. Во трудот, исто така, се согледуваат и крајно негативните искажувања на Нешо Бончев, Христо Ботев и Љубен Каравелов како и подоцнежните умерени критички стојалишта на оваа тема искажани од Константин Величков, Евтим Спространов и Александар Теодоров-Балан. Оттука, преведувачката постапка на Илијадата се согледува како израз на идеите за словенско интеркултурно разбирање кои се присутни не само во преведувачкиот ами и во Прличевиот творечки идентитет и опус.

U okviru proučavanja crkvenoslavenske leksikografije važno je pitanje status veznika i vezničkih skupina i njihova leksikografska obrada. Veznici su definirani kao nepromjenjive riječi koje služe za povezivanje rečeničnih dijelova ili surečenica, koje pritom opredjeljuju njihove međusobne semantičke relacije (Bauer 1972:323). U analizi načina leksikografske obrade veznika i vezničkih skupina uzimaju se u obzir Rječnik staroslavenskog jezika (Slovník 1966—1997) i Staroslavenski rječnik rukopisa iz X. i XI. stoljeća (Москва 1994) u usporedbi s materijalom iz makedonskih crkvenoslavenskih rukopisa. Fokus ove analize predstavljaju neke inovacije u okviru vezničkih skupina koje su potvrđene u Krninskom damaskinu iz XVI. stoljeća. Konkretno, radi se o vezničkim skupinama radi da i zane da uobičajene za finalne rečenice, i zane radi i poneže radi koje, općenito, imaju kauzalno značenje. Važno je pitanje u analizi stupanj leksikalizacije i izdvajanja vezničkih skupina kao posebne rječničke sastavnice i općenito, tretman inovacija u Rječniku crkvenoslavenskog jezika makedonske redakcije, koje se najčešće pojavljuju u Krninskom damaskinu. Во рамките на проучувањето на црковнословенската лексикографија посебно се зема предвид статусот на сврзниците и сврзничките состави и нивната лексикографска обработка. Сврзниците се дефинираат како неменливи зборови коишто служат за поврзување на реченичните делови или на дел-речениците и притоа ги определуваат нивните меѓусебни семантички односи (Bauer 1972:323). Во анализата предвид се земаат сврзниците и сврзничките состави во Речникот на старословенскиот јазик (Slovník 1966—1997) и во Старословенскиот речник на ракописи од X и XI век (Москва 1994) во споредба со Речникот на црковнословенскиот од македонска редакција (РЦЈМ 2000—2016). Покрај фокусот на начините на презентирање на сврзничките состави што се користат во македонските црковнословенски ракописи, посебно внимание се посветува на иновациите што може да се одбележат во Крнинскиот дамаскин, ракопис од XVI век. Се осврнуваме на темите за степенот на издвојување на сврзничките состави како посебни речнички статии и воопшто, третманот на иновациите кои во Речникот на црковнословенскиот од македонска редакција најчесто се регистрираат во Крнинскиот дамаскин. In the research on Old Church Slavonic lexicography the status of conjunctions and conjunction compounds have an important place in the lexicographic work. In the analysis of lexicographic work on conjunctions and conjunction compounds materials from the Dictionary of Old Church Slavonic (Slovník 1966—1997) and from the Old Church Slavonic Dictionary of Manuscripts from 10 and 11th Century (Moskva 1994) are being compared to lexicographic material from Macedonian medieval manuscripts. The focus in particular, is set on certain innovations regarding the usage of conjunction compounds in one particular manuscript: Krninski damaskin from the 16th century. These conjunction compounds are: radi da and zane da used in purpose clauses and zane radi and poneže radi, used in causative clauses. Taking in view that the task of lexicographic work is to note the semantic usage and nuances of conjunctions and conjunction compounds, it is significant to include these innovations in the Dictionary of the Macedonian Recension of Church Slavonic.

Уринарна инконтиненција, односно неможност за контролирање на мокрењето опфаќа спектар на пречки од повремено истекување на урината до комплетна неможност за задржување на урината. Почеста е кај повозрасната популација и кај жените. Уринарната инконтиненција во голема мерка влијае врз нарушување на општото здравје и го намалува квалитетот на живот. Таа може да се групира во неколку типови: стрес инконтиненција, ургентна инконтиненција, неврогена инконтиненција, преливна “overflow” инконтиннеција. Стрес инконтиненцијата е најчеста од горенаброените, настанува заради слабост на мускулите на карличното дно. Потребен е индивидуален пристап во проценка на состојбата и во изборот на третманот. Можностите за третман вклучуваат медикаментозна терапија, бихејвиорална терапија, биофидбек, вежби за јакнење на карличното дно, електрична стимулација, магнетна стимулација и хируршки третман. Нехируршките третмани можат да бидат успешен терапевтски пристап со цел да се спречи потребата од хируршки третман. Рехабилитационен третман со примена на вежби и физикални агенси кај пациенти со уринарна инконтиненција е значајни во обновување на континенцијата и подобрување на квалитетот на живот кај овие пациенти. Urinary incontinence is the inability to control urination with spectrum of disturbances from periodical urinary leaks to complete inability to retain urine. It occurs more often in elderly and in women. Urinary incontinence has a great impact on general health and may reduce the quality of life. There are several types: stress urinary incontinence, urgent urinary incontinence, neurogenic urinary incontinence, overflow urinary incontinence. Stress urinary incontinence is the most frequent one and is due to pelvic floor muscle weakness. For assessment and treatment of these patients the individual approach is warranted. The treatment of these patients includes medications, behavioral therapy, biofeedback, pelvic floor muscle training, electrical stimulation, magnetic stimulation and surgery. Non-surgical treatment might be effective to prevent surgery. Rehabilitation treatment with pelvic floor exercises and physical modalities for patients with urinary incontinence is important for recovery of the urinary continence and improvement of quality of life in these patients.

Цел на трудот беше да се направи компаративна анализа на нутритивниот статус на деца на возраст од 6 до 8 години во градот Скопје во 2010 и 2016 година. Материјал и методи: За спроведување на истражувањето во 2010 и 2016 година беше развиен протокол кој беше усогласен со протоколот на COSI истражувањето. Во двата круга на собирање на податоци во 14 основните училишта на територијата на град Скопје беа одбрани деца од второ одделение. Антропометриските испитувања се вршени според стандардите на СЗО за мерење на висина и тежина. Референците за раст на училишни деца на СЗО од 2007 година беа користени за да се пресметаат z-скоровите на стандардни девијации на индексот телесна маса-за-возраст (БМИ/В), како и за интерпретација на антропометриските индикатори. Финалната обработка на податоците и проценката беше направена со примена на WHO AnthroPlus софтверот. Резултати: Вкупниот број вклучени деца во истражувањето во 2010 година беше 324, од кои 174 машки и 150 женски деца. Во истражувањето во 2016 година беа вклучени 365 деца, од кои 183 машки и 182 женски деца. Индексот БМИ/В кај децата мерени во 2010 година покажа кај 0,3% потхранетост кај сите деца. Индексот БМИ/В покажува дека речиси кај една третина од децата постои зголемена ТТ и дебелина, со тоа што во 2010 година процентот на деца со зголемена ТТ и дебелина е повисок (32,4%) во однос на 2016 година (28,8%). Исто така, поголем процент на дебели деца се измерени во 2010 година (14,5%) во споредба со 2016 година (12,6%). Околу 5% од децата се со екстремна дебелина (% > +3СД) и се евидентирани во 2010 година, додека во 2016 година таа состојба е присутна кај 4,7%. Заклучок: Кривата на дистрибуција е поместена надесно во однос на референтните вредности, односно проблемите со исхраната на децата се поместени кон ризиците од зголемена телесна тежина и дебелина. Според тоа, и јавноздравствените акции треба да бидат насочени во тој правец. Потхранетоста, било умерена или тешка, ретко се среќава и не претставува значаен јавноздравствен проблем кај децата на оваа возраст во Македонија. The aim of the study was to make a comparative analysis of the nutritional status of children aged 6 to 8 in the city of Skopje in 2010 and 2016. Material and Methods: A protocol that was in line with the COSI survey protocol was developed for the implementation of the research in 2010 and 2016. In the two rounds of data collection, second grade children were measured in 14 primary schools on the territory of the city of Skopje. The anthropometric measurements were performed according to the WHO standards for measuring height and weight. WHO Child Growth References were used to calculate the z-scores of standard deviations of the body mass index-for-age, as well as for the interpretation of anthropometric indicators. The final data processing and assessment was made using the WHO AnthroPlus software. Results: The total number of children included in the survey in 2010 was 324, of which 174 male and 150 female. The 2016 survey included 365 children, of which 183 were male and 182 female. The BMI-for-age index in children measured in 2010 showed 0.3% malnutrition among all children. The BMI-for-age index has showen that almost one third of children are overweight or obese, whereas the percentage of overweight or obese children was higher in 2010 (32.4%) compared to 2016 (28.8%). Also, a higher prevalence of obese children was observed in 2010 (14.5%) compared to 2016 (12.6%). About 5% of children with severe obesity (> + 3SD) were observed in 2010, while in 2016 there were 4.7% severely obese children. Conclusion: The distribution curve is shifted to the right compared to the reference values, and children's nutritional problems are associated to the risks related to overweight and obesity. Accordingly, public health actions should be addressing that situation. Undernutrition, both mild or severe is not prevalent and is not considered a significant public health problem for children of this age in Macedonia.

Истражувањето е насочено кон општобалканската прослава на култот на св. Јован Владимир, како прослава која е пошироко распространета на балканските простори. Значајно е да се утврдат облиците на нејзиното манифестирање, што може да придонесе кон изградба на општа балканска мирогледска претстава на фонот на одредени заеднички религиозни манифестации и културолошки феномени. Ваквите светителски фигури ја играат улогата на премостувачи на нетрпеливостите кои постојат меѓу балканските народи и овозможувале соживот во еден вид „синкретизам“.

Морфолошките особености на менливите зборови се застапени во наставните програми преземени од Бирото за развој на образованието по предметот македонски јазик. Целна група на истражувањето ќе бидат учениците од VI одделение во Штипско. Со оглед на тоа што менливите зборови за првпат се усвојуваат во шесто одделение, според наставните програми по предметот македонски јазик, тестирањето ќе биде спроведено кај овие ученици, сметајќи дека темата им е усвоена. За таа цел, ќе подготвиме наменски составен тест по македонски јазик што ќе содржи вежби во кои ќе бидат застапени морфолошките особености на менливите зборови, усвоени дотогаш. Вежбите ќе бидат целосно или делумно преземени од актуелните учебници по предметот македонски јазик во наставата, но и од други извори од научната и од стручната литература за македонскиот јазик. Пред спроведувањето на тестот, преку анонимна анкета, ќе го утврдиме бројот на ученици со кои ќе располагаме за време на тестирањето. Целта на овој труд е, преку анализата на добиените резултати од учениците од VI одделение, во Штипско, да се види колку тие ги имаат усвоено морфолошките особености на менливите зборови и во која мера се појавуваат евентуалните јазични грешки кај нив.