• Publicationsclose
• Research dataclose
• 2019-2023close
• Open Access close
• Article close
• Macedonian close

Во овој труд се претставени префиксните зборобразувачки модели кај основните недирективни глаголи на движење во македонскиот јазик. Преку семантичка анализа на лексичкото и аспектното значење на деривираните глаголи и нивните основи, се утврдува што влијае при изборот на еден префикс за образување нов глагол од некоја глаголска основа и какво значење внесува префиксот во дериватот. Иако, кај повеќето деривати, префиксите го задржуваат примарното просторно значење, сепак некои префикси во македонскиот јазик (за-, по-, из- и др.) се во процес на граматикализација за изразување на одредено видско значење (инхоативност, лимитативност, резултативност итн.). Целта на анализата е и да се утврди дали можноста за префиксација зависи и од видската семантика на основниот глагол. У раду су представљени префиксални творбени модели основних недирективних глагола кретања у македонском језику. Циљ рада је да, преко семантичке анализе (лексичке и видске) деривата и основних глагола, установи у којим творбеним моделима префикси преносе своје примарно просторно значење, а у којим комбинацијама префикси доносе специфично видско значење. Анализом се утврђује да су неки префикси у македонском језику, као на пример, за-, по- и из-, у префиксним моделима са основним глаголима кретања носиоци углавном конкретног видског значења (инхоативности, лимитативности, резултативности и сл.). Анализом се, такође, доказује да семантика деривата и значења које одређени префикс преноси зависи од видске семантике основног глагола. The aim of this paper is to present the most frequent models of prefixation of the verbs of motion in Macedonian and their semantics. More precisely, it shows which prefixes carry their primary spatial meaning in the derived verb and which have lost their spatial meaning and are grammaticalized (convey only specific aspectual meaning, i.e., inchoativity, delimitation, etc.) Such prefixes in Macedonian are за- expressing inchoativity (заоди ‘start going’, затрча ‘start running’, etc.) and по- expressing delimitation (пошета ‘walk for a while/limited period?’, поплива ‘swim for a while/ limited period?’, etc.). The analysis shows that the choice of the prefix depends on the semantics of the base verbs, especially on the type of situation which a specific subclass of verbs of motion denotes (activities vs. actions or processes).

Gledališka alternativa v Sloveniji in Makedoniji je bila v šestdesetih in sedemdesetih letih dvajsetega stoletja zelo pomemben nosilec novega gledališkega izraza. Kljub nekaterim razlikam so prisotni identični procesi in poetike, ki pomenijo deliterarizacijo, reteatralizacijo gledališča na podlagi del Artauda, Grotovskega, ameriške alternative.

The aim of this article is to define the legacy of ballet. This text is dealing with the concept of this category, its content and characteristics. The main structural division is connected with the text and performing text ��� choreography. It is important to underline that the most important ballet performances ��� such as ���Swan Lake���, ���Sleeping Beauty���, ���Le Corsaire���, ���Raymonda��� (which are part of ballet repertory worldwide) ��� are connected with a particular time frame (end of 19 Century) and with names of choreographers Marius Petipa and Lev Ivanov. Their choreographic ideas and constructed dance aesthetics revealed universal and timeless values that still communicate with contemporary audiences

Овој текст се осврнува на анализа на формалната и семантичка дери- ва ција на прасловенскиот глаголски корен *dvig- кој е еден од оние прасловенски глаголски корени кои во себе имаат вградена семантичка компонента којашто се однесува на основното човеково ’преместување во просторот’. Во македонскиот јазик се образувале две семантички јадра кои се надоврзуваат на двете коренски форми (*dvig- и *dig-) кои ги континуирале двете основни значења на овој прасловенски глаголски корен: 1. ’преместување во просторот’ и 2. ’преместување во просторот кон горе’. Предмет анализе у овом раду је глаголски корен *двиг-, чији се формални и семантички развој може пратити још од прасловенског периода. Ово истраживање почива на антропоцентрично-просторној теорији језика, помоћу које се може испитати како основне значењске компоненте садржане у неким глаголским коренима који се односе на основне положаје и покрете људске шаке, као и радње које се шакама изводе, могу да стекну пренесено значење и да се уздижу током еволуције дате концептуализације (материјалног и менталног домена). Аутор анализира изведенице од прасловенског глаголског корена *двиг- / *диг- које садрже значењске компоненте „кретање човека у простору“ и „кретање у простору навише“, које су током еволуције језика пренесене у ментални домен, при чему су задржале само основне појмове „кретања“ и широко схватање да „навише“ означава „виши ниво“, који се у менталном домену доживљава као „бољи, пожељнији“. Аутор анализира и како формалне глаголске и именичке изведенице преносе ову значењску информацију током развоја језика, како у стварном, тако и у менталном домену. The subject of analysis in this paper is the verbal root *dvig-, whose formal and semantic development can be followed ever since the Proto-Slavic period. The research is based on anthropocentric-spatial language theory, which enables the analysis of how basic semantic componentс embedded in some verbal roots representing basic human positions, movements and activities with hand, can be transferred and elevated by the evolving conceptualisation (of the material and mental world). The author analyses the derivatives of the Proto-Slavic verbal root *dvig- / *dig- with the embedded semantic components ‘human relocation in space’ and ‘relocation in space upwards’, which during language evolution have been transferred into the mental domain, preserving only the basic concept of ‘relocation’ and the broad concept that ‘upwards’ refers to ‘a higher level’, which is perceived as ‘better, more desired’ in the mental world. The author also analyses how these formal verbal and nominal derivatives carry this semantic information through language evolution, both in real and in mental world.

Појдовна точка на овој текст е тезата формулирана во насловот од статијата на Ј. Курилович (Jerzy Kuryłowicz) „Les structures fondamentales de la langue: groupe et proposition“ (спор. во Kористена литература). Под ’групата’ ја подразбираме овде ’именската група’, а под ’пропозиција’ – ’реченица’.1 Тезата, што би сакала овде да ја бранам, гласи дека предлозите се граматички маркери – површински показатели на семантичките категории ’време’ и ’простор’, т.е. показатели кои го сместуваат во времето и/или во просторот настанот за којшто станува збор во дадена пропозиција. Со други зборови: ќе ја бранам тезата дека предлозите не се самостојни зборови, туку интегрални делови на соодветните именски групи. Ауторка заступа тезу да су предлози саставни део именичких синтагми и да као такви функционишу првенствено као граматикализовани експоненти семантичке категорије „простора“, а потом и семантичких категорија „порекла“ и „циља“ неке радње. The author supports the thesis that prepositions are an integral part of noun phrases and as such function primarily as grammaticalised exponents of the semantic category of ’space’, and – secondarily – of the semantic categories of ‘source’ and ‘goal’ of an action.

Македонски медицински преглед

Во текстот ќе бидат претставени и коментирани традиционалните обичаи, кои се однесуваат на стекнувањето одредени способности од страна на детето во неговата прва година од животот, но и обичаите што се поврзани со самото раѓање и крштевање на детето. Посебно внимание ќе биде насочено кон обичаите што ги практикуваат членовите на српската заедница во Нови Пазар, а со оглед на тоа дека во ова место Србите се малцинство, од особено значење е претставувањето на начините со кои се овозможува зачувувањето на старите традициски обрасци – како еден од модусите за самоодржување на етницитетот во мнозинската муслиманска средина. Целта на авторот е да го презентира богатството на споменатите обичаи, но и нивната модификација во современиот миг, оние што се создаваат како последица од општите општествени промени или поконкретно од промените што се однесуваат на општеството, на културата и на економијата во Србија. The text presents traditional customs related to the acquisition of certain abilities by the child in his first year of life, as well as customs related to the birth and christening of the child, as well as some taboos. Special attention is paid to the customs practiced by members of the Serb community in Novi Pazar. Given that the Serbs are in the minority in this place, it is of particular importance to present ways of preserving the old traditional patterns, which present a form of self-preservation of ethnicity in a majority Muslim environment. With this work we wanted to present the richness of these customs, as well as their modifications in modern times, that arise as a consequence of social changes, and above all, changes in culture and economy in Serbia. Материјали са ХХ симпозијума за балкански фолклор: „Фолклористика: предизвици и перспективи“ 22 – 23 новембар 2019. година, Скопље