• Open Access close
• Restricted close
• Publications close
• GR close
• Digital Humanities and Cultural Her... close
• GOTRIPLE - Social Sciences and Huma... close

Theoretical subjects, such as history, usually do not attract the interest of students and as a result educational games and serious games that use augmented reality (AR) are increasingly used as a means of supporting education. It is believed that these games can make the lesson more engaging and contribute to improving student performance. However, relevant research is limited. The present research presents the AR-enhanced serious game “Exploring Ancient Greece” that aims at supporting 10- to 14-year-old students in learning the history of Ancient Greece. It consists of three levels that include: a presentation of archaeological sites with AR that gives students the chance to explore places of historical interest; a trivia game that includes an AR presentation of a monument or piece of art somewhere in the physical surroundings of the students; and an escape room where the player is trapped in an archaeological site and tries to solve riddles to find the exit. To evaluate the game, an empirical study was conducted involving students between the ages of 10 and 14 who answered knowledge questions before and after playing the game, completed a questionnaire including questions based on the System Usability Scale (SUS), as well as questions for evaluating their experience, and answered oral questions. Based on the results of this study, students improved their knowledge of history, evaluated the game positively and stated that they prefer the use of serious games and AR in education.

Cultures in Mediterranean climate zones (MCZs) around the world have long been reliant on groundwater and springs as freshwater sources. While their ecology and cultural sustainability are recognized as critically important, inter-relationships between springs and culture in MCZs have received less attention. Here we augmented a global literature review with case studies in MCZ cultural landscapes to examine the diversity and intensity of cultural and socio-economic relationships on spring ecohydrogeology. MCZs are often oriented on western and southern coasts in tectonically active landscapes which control aquifer structure, the prevalence of westerly winds, and aridity, and generally expose associated habitats and cultures to harsh afternoon sunlight. Cultural appreciation and appropriation of springs ranges widely, from their use as subsistence water supplies to their roles in profound traditions such as Greco-Roman nymphalea as well as Asian and Abrahamic spiritual cleansing and baptism. The abandonment of traditional ways of life, such as rural livestock production, for urban ones has shifted impacts on aquifers from local to regional groundwater exploitation. The commoditization of water resources for regional agricultural, industrial (e.g., mining, water bottling, geothermal resorts), and urban uses is placing ever-increasing unsustainable demands on aquifers and spring ecosystems. When the regional economic value of springs approaches or exceeds local cultural values, these irreplaceable aquatic ecosystems are often degraded, over-looked, and lost. Sustainable stewardship of springs and the aquifers that support them is a poorly recognized but central conservation challenge for modern Mediterranean societies as they face impending impacts of global climate change. Solutions to this crisis require education, societal dialogue, and improved policy and implementation.

Revisiting 3D digital archives can be a challenging process. Within the ARIADNEplus project (2018-2022) the data archive from the excavation of trench 01 of the Paliambela Kolindros archaeological project, compiled between 2000-2008, was re-examined for deposition as a finalized 3D spatial dataset that captures the entire spectrum of the data cycle, from initial fieldwork recording to post-ex stratigraphic analysis and the formulation of an aggregated archaeological narrative. Many questions have risen in the process, including suitable long-term data preservation strategies, data upcycling problems, data standardization issues, semantic mapping procedures, documentation of digital argumentation processes and of course the practical facets of data curation. The presentation will touch upon these issues to highlight lessons learned and open issues in the long-term handling of 3D GIS data, with a view to inform current efforts in consolidating 3D data infrastructures.

The analysis of the ASTC1 sediment core from the south Aegean Sea region offers critical insights into the complex interplay of geological and climatic factors over the Holocene period. The data reveals fluctuating climatic conditions during the last 8.7 ka as seen through the elemental concentrations obtained by XRF core scanning combined with a qualitative mineral analysis within a robust chronological framework. Short-term fluctuations in both Ti/Al and Zr/Si ratios suggest brief oscillations of increased aridity which partially coincide with the Holocene “Rapid Climate Change” events (RCCs). Among them, the most pronounced in our record are those centered between 8.5–8 ka, 3–2.5 ka (Greek Dark Ages), and 0.6–0.3 ka (Little Ice Age). The arid and humid events identified in the sediment record align with major archaeological periods in Greece, suggesting a potential influence of climatic conditions on the development and decline of civilizations in the region. Moreover, a general arid trend as of 6 ka toward the present was evidenced in our record and aligns with other high-resolution climatic data from the Northern Hemisphere, suggesting climatic teleconnections. Spectral analysis of the ASTC1 record reveals cyclical climate patterns with periodicities of approximately 2500, 1200, and 550 years, which coincide with the Bond and Hallstatt cycles. The phase relation of these cycles in our record, the Greenland ice record, and the North Atlantic Drift ice indices show that colder conditions in the higher latitudes are expressed as events of enhanced aridity in our record and generally in the lower latitudinal regions.

AbstractAneuploidies, and in particular, trisomies represent the most common genetic aberrations observed in human genetics today. To explore the presence of trisomies in historic and prehistoric populations we screen nearly 10,000 ancient human individuals for the presence of three copies of any of the target autosomes. We find clear genetic evidence for six cases of trisomy 21 (Down syndrome) and one case of trisomy 18 (Edwards syndrome), and all cases are present in infant or perinatal burials. We perform comparative osteological examinations of the skeletal remains and find overlapping skeletal markers, many of which are consistent with these syndromes. Interestingly, three cases of trisomy 21, and the case of trisomy 18 were detected in two contemporaneous sites in early Iron Age Spain (800-400 BCE), potentially suggesting a higher frequency of burials of trisomy carriers in those societies. Notably, the care with which the burials were conducted, and the items found with these individuals indicate that ancient societies likely acknowledged these individuals with trisomy 18 and 21 as members of their communities, from the perspective of burial practice.

Η παρούσα διατριβή μελετά τις αναπαραστάσεις της φύσης στα ελληνικά ανθολόγια του δημοτικού σχολείου από το 1975 έως σήμερα και δομείται γύρω από τρεις βασικούς άξονες: μεθοδολογικό, δομικό και θεματικό. α) Όσον αφορά τη μεθοδολογική πορεία που ακολουθήθηκε, αυτή αφορά την επιλογή του θέματος, την οριοθέτηση του σώματος και τη μέθοδο που επιλέχθηκε.Από την άποψη του επιλεγμένου θέματος, τα τρία βασικά θεματικά στοιχεία της διατριβής είναι: 1) οι αναπαραστάσεις της φύσης, οι οποίες συζητούνται καθημερινά λόγω των κινδύνων που αντιμετωπίζει, 2) η σημασία των ελληνικών σχολικών εγχειριδίων του δημοτικού σχολείου, τα οποία αποτελούν καθρέφτη της άσκησης της εξουσίας και η μοναδικότητα, των οποίων επιτρέπει να σημειωθεί η έμφαση που δίνεται στις πολιτισμικές αξίες που επιλέγονται και μεταδίδονται στους μαθητές, και 3) η σημασία του έτους 1975, το οποίο αποτελεί κατασκευασμένο τόπο μνήμης της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Όσον αφορά το σώμα κειμένων, αποτελείται από όλα τα σχολικά ανθολόγια που χρησιμοποιήθηκαν από το 1975 και μέχρι σήμερα, εν έτη 2023. Όσον αφορά την επιλεγείσα μέθοδο, αυτή βασίζεται σε θεματικές κατηγοριοποιήσεις, θεματικές ομαδοποιήσεις, όλων των πληροφοριών που συνδέονται με το κύριο θέμα της διατριβής. Αυτές οι θεματικές κατηγορίες, τοποθετημένες κάθετα σε πίνακες με στήλες, αναλύθηκαν στη συνέχεια οριζόντια, μέσω επτά διαδοχικών επιπέδων θεματικής σύνθεσης, τα οποία επέτρεψαν τον προσδιορισμό της οιονεί τελικής άρθρωσης της διατριβής. Οιονεί-τελική, διότι ήταν ο σχολιασμός των ευρημάτων, συνοδευόμενος από βιβλιογραφική υποστήριξη, που οδήγησε στην κατασκευή της τελικής θεματικής αρχιτεκτονικής της διατριβής, όπως αυτή εμφανίζεται στον τελικό τίτλο της. β) Σε ό,τι αφορά τη δομή της διατριβής, βασικός στόχος ήταν να επικεντρωθεί εξαρχής στη μελέτη του θέματος που επιλέχθηκε στα Ανθολόγια, αποφεύγοντας εξαρχής τη βιβλιογραφική έρευνα και τη δημιουργία μιας θεωρητικής επισκόπησης. Ο λόγος είναι απλός: να αποφευχθεί η δημιουργία ενός θεωρητικού πλαισίου πριν από την ανάλυση του περιεχομένου και την ανάδειξη της θεματικής αρχιτεκτονικής της διατριβής, η οποία θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην αναπαραγωγή ήδη υιοθετημένων θέσεων. Έτσι, αφού κατασκευάστηκε η θεματική αρχιτεκτονική, η θεωρητική επισκόπηση οικοδομήθηκε με βάση τις ανακαλύψεις που έγιναν μέσω της ανάλυσης περιεχομένου και περιλαμβάνει τρία μέρη αφιερωμένα σε, 1) την άσκηση της εξουσίας : από την αταξία στην τάξη και από την τάξη στην αταξία, 2) στην κυριαρχία και την επιβολή των αποφάσεων της άρχουσας τάξης, στην εκπαίδευση, στον έλεγχο των σχολικών προγραμμάτων και των σχολικών βιβλίων, στην (ανα)κατασκευή Τόπων Μνήμης και συλλογικών και πολιτισμικών αναπαραστάσεων, καθώς και καταφύγιο για την παιδική λογοτεχνία, 3) στην αέναη αναζήτηση και έκφραση της φύσης από τον άνθρωπο, την τροφή της καθυστερημένης προστασίας της, πηγή παιδείας, αλλά και δυνητικής βίας;Για το λόγο αυτό, το κύριο μέρος της διατριβής αφιερώνεται αποκλειστικά στις ανακαλύψεις αυτές, στην παρουσίασή τους από ποσοτική και ποιοτική άποψη και στον σχολιασμό τους, υποστηριζόμενο και διαφωτιζόμενο από τη βιβλιογραφία. γ) Όσον αφορά τη θεματική αρχιτεκτονική της διατριβής, ανακαλύφθηκε ότι οι συγγραφείς των Σχολικών Ανθολογίων, αδιάλειπτα από το 1975 έως το 2023, επιχειρούν, μέσω της εργαλειοποίησης της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας, να δημιουργήσουν μια μαζική οικολογική συνείδηση και να προσφέρουν πνευματική καθοδήγηση στους μαθητές των ελληνικών δημοτικών σχολείων. Οι αναπαραστάσεις της φύσης περιστρέφονται έτσι γύρω από δύο βασικά θέματα: 1) την ομορφιά της φύσης που αφηγείται με τρόπο που απευθύνεται στο συναίσθημα, στην καλλιέργεια της αισθητικής και στην έκφραση μιας επιστημονικής πραγματικότητας και 2) τη φροντίδα που δίνεται στη φύση και που ενσαρκώνεται από τη συνύπαρξη του εφήμερου και του διαχρονικού, από την εγκυκλοπαιδική και επιστημονική γνώση και από την αμοιβαία προστασία μεταξύ της φύσης και των ανθρώπινων προστατών της.

Η διδακτορική διατριβή διερευνά το ζήτημα της αξιοποίησης κληρικών και μοναχών ως μεσολαβητών προς και από τον αυτοκράτορα για θέματα θρησκευτικής πολιτικής κατά τον 4ο αιώνα. Η μεσολάβηση μεταξύ των εκκλησιαστικών και αυτοκρατορικών θεσμών, ιδιαίτερα μέσω μελών που ανήκουν στη θρησκευτική σφαίρα, αποτελεί ένδειξη της σταδιακής επίσημης θεσμοθέτησης των τοπικών Εκκλησιών, οι οποίες πλέον οργανώθηκαν σε ενιαίο εκκλησιαστικό σύστημα προστατευόμενο από τον αυτοκράτορα και υπεύθυνο απέναντί του. Από τον Κωνσταντίνο Α' μέχρι και τον Θεοδόσιο Α' (αδρομερώς) διατηρούσαν την ύπαρξή τους και αποζητούσαν την ορατότητά τους επισκοπικά δίκτυα και δόγματα, παρότι αντέβαιναν στο επικρατέστερο κατά τόπους και χρόνο δόγμα. Γι’ αυτό και τα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα παρατίθενται σε χρονική σειρά μέχρι κατά βάση τον θάνατο του Βάλεντος. Επιλέχθηκε αυτό το χρονικό όριο terminus, καθώς η βασιλεία του Θεοδόσιου, ήδη από την έναρξή της, περιόρισε ασφυκτικά την προαναφερόμενη ορατότητα, τη συνυφασμένη με την αποστολή κληρικών που μεσολαβούσαν υπέρ της μιας ή της άλλης δογματικής ομάδας. Επίσης, οι εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι είχαν κατισχύσει έναντι των «γνωστικιστικών» κοινοτήτων. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται αποστολές που προέκυψαν στο πλαίσιο του αποκαλούμενου σχίσματος των δονατιστών στη Βόρειο Αφρική μετά την επικράτηση του Κωνσταντίνου στη Δύση το 313. Η προικοδότηση εκ μέρους του του τμήματος της Εκκλησίας της Καρχηδόνας που αναγνώριζε ως επίσκοπο τον Καικιλιανό με περιουσία και φοροαπαλλαγές εξέπληξε όσους ιεράρχες της Βορείου Αφρικής τον θεωρούσαν προδότη της πίστης. Οι δεύτεροι, από το 313 μέχρι το 321, απευθύνθηκαν πέντε φορές στον Κωνσταντίνο για την αναθεώρηση της αρχικής και των ενδιάμεσων αποφάσεων που στήριζαν τον Καικιλιανό. Η πρώτη και η τελευταία έκκληση έγινε μέσω επιστολής, αλλά οι ενδιάμεσες διεξήχθησαν από κληρικούς που συνάντησαν τον αυτοκράτορα στους Τρεβήρους και τη Ρώμη. Ύστερα από ένα σύντομο διάλειμμα νόμιμης επαναφοράς των δονατιστών στους ναούς τους κατόπιν γραπτού αιτήματος στον Ιουλιανό, θεσπίστηκε η έξωσή τους από τον Βαλεντινιανό Α'. Η δυναμική, όμως, διατήρηση και η ταραχοποιός παρουσία τους στην περιοχή ώθησαν τους καθολικούς επισκόπους στη σύγκληση συνόδων στην Καρχηδόνα, οι οποίοι απευθύνθηκαν διά μεσολαβητών πέντε φορές στον Ονώριο, προκειμένου να φροντίσει για την επιβολή της τάξης. Μολονότι αυτές οι πρεσβείες εντοπίζονται στις αρχές του 5ου αιώνα, κρίθηκε σκόπιμο να μελετηθούν, ούτως ώστε να γίνει αντιληπτή η απότομη αύξηση τέτοιων αποστολών, φορέων μόνο της «ορθόδοξης» φωνής μετά την αποκλειστική «πολιτογράφηση» της Καθολικής Εκκλησίας και την ποινικοποίηση των αιρέσεων από τον Θεοδόσιο. Τέλος, η αυτόνομη εξέταση των σχετικών με τον δονατισμό μεσολαβήσεων επιλέχθηκε κατ’ αρχήν λόγω του περιορισμένου γεωγραφικά μεγέθους της διένεξης, ανεξάρτητης από τις υπόλοιπες περιπτώσεις. Συν τοις άλλοις, οι δονατιστές ήταν οι πρώτοι χριστιανοί που επίμονα επισκέπτονταν τον αυτοκράτορα διεκδικώντας συγκεκριμένου τύπου παρεμβάσεις. Στο δεύτερο κεφάλαιο η εξιστόρηση επανέρχεται στον Κωνσταντίνο, όταν το 324 κατέστη μονοκράτορας και ήρθε σε επαφή με τις έριδες που πήγαζαν κατά βάση από την Αίγυπτο. Ο Όσιος Κορδούης στάλθηκε στην Αλεξάνδρεια, ώστε να ειρηνεύσει τα οξυμένα πνεύματα στη μεγαλύτερη επισκοπή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου το κήρυγμα οντολογικά διαβαθμισμένης θεότητας του πρεσβυτέρου Άρειου και το «γνωστικιστικό» κήρυγμα του πρεσβυτέρου Κόλλουθου εμπόδιζαν τον Αλέξανδρο Αλεξανδρείας στην τήρηση της εκκλησιαστικής συνοχής. Τα αποτελέσματα της αποστολής ήταν περιορισμένα με τον Όσιο να ενορχηστρώνει στην Αλεξάνδρεια και στην Αντιόχεια ένα ισχυρό δίκτυο κληρικών φιλικών προς τον Αλέξανδρο, το οποίο τελικά λειτούργησε κομβικά στη διαμόρφωση του δόγματος της Νίκαιας. Και ενώ στη Νίκαια αποφασίστηκε η υπό όρους ένταξη στην Καθολική Εκκλησία Αλεξάνδρειας του αποτειχισμένου Μελίτιου Λυκουπόλεως και των επισκόπων που είχε χειροτονήσει, η παραβίαση ενός από τους όρους ώθησε τον Αλέξανδρο στην απόρριψη της ενσωμάτωσής τους. Ως αποτέλεσμα το 327 δεσπόζοντα μέλη των αποκαλούμενων μελιτιανών, με ορισμένα να προέρχονται από τον ασκητισμό της ερήμου, έφτασαν στη Νικομήδεια, προκειμένου να πείσουν τον Κωνσταντίνο για την αδικία που υφίσταντο. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η διαπερατότητα που χαρακτήριζε την ετεροτοπία της αιγυπτιακής Σαχάρας. Στο τρίτο κεφάλαιο ερευνώνται οι αποστολές κληρικών – μεσολαβητών την περίοδο από τον θάνατο του Κωνσταντίνου μέχρι αυτόν του Κωνστάντιου Β'. Το 342 ο Κώνστας ζήτησε από τον αδερφό του να του στείλει επισκόπους, ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα των ανατολικών ιεραρχών που είχαν καταφύγει εξόριστοι στη Δύση, μεταξύ αυτών του Παύλου Κωνσταντινουπόλεως και του Αθανάσιου Αλεξανδρείας. Δίχως να επιλύεται το ζήτημα και ύστερα από την αποτυχία σύγκλησης οικουμενικής συνόδου στη Σαρδική το 343, ο Κώνστας έστειλε στον Κωνστάντιο πρεσβεία δυτικών ιεραρχών συνοδευόμενους από στρατιωτικό αξιωματούχο, απαιτώντας την επιστροφή των εξορίστων υπό απειλή ένοπλης επέμβασης. Αν και παραλίγο οι ιερείς να πέσουν θύματα πλεκτάνης που συντόνισε ο Στέφανος Αντιοχείας, ο Κωνστάντιος, πιεσμένος από την απειλή και την αποκάλυψη της ραδιουργίας, δέχθηκε το αίτημα, αλλά χρειάστηκε η εις τριπλούν εκ μέρους του χρήση μεσαζόντων προς τον Αθανάσιο, για να τον πείσουν να επιστρέψει τελικά το 346. Όμως, το 350 ο Μαγνέντιος σφετερίστηκε την εξουσία του δολοφονημένου Κώνσταντος και, προσπαθώ-ντας να νομιμοποιηθεί, έστειλε δύο επισκόπους μαζί με δύο αξιωματούχους να συναντήσουν πρώτα τον Αθανάσιο στην Αλεξάνδρεια και ύστερα τον Κωνστάντιο στην Αντιόχεια, με αποτέλεσμα να φανεί ύποπτος ο ομοουσιανός ποιμενάρχης για δοσοληψίες με τον ανταπαιτητή. Όταν το 352 ο Μαγνέντιος αντιλήφθηκε την εξασθένηση της ισχύος του έστειλε επισκόπους στον Κωνσταντίνο ζητώντας του συγχώρεση, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το 353 αυτοκτόνησε και ο Κωνστάντιος καλούνταν να εδραιωθεί ως μονοκράτορας. Το ίδιο έτος ο Αθανάσιος, φοβούμενος για τη θέση και τη ζωή του, απευθύνθηκε σε αυτόν με επταμελή πρεσβεία επισκόπων και πρεσβυτέρων για να τον πείσει για την αθωότητά του, μια πρεσβεία εν τέλει άκαρπη. Όσο εκείνος παρέμενε στην έδρα του, ο Λιβέριος Ρώμης έστειλε δύο επισκόπους στον Κωνστάντιο κατά τη διαμονή του στην Αρελάτη (Οκτώβριος του 353 – πρώτοι μήνες του 354) ζητώντας του σύγκληση συνόδου στην Ακυληία. Τελικά, παρά τις προσδοκίες του, οι πρεσβευτές πειθαναγκάστηκαν από τον αυτοκράτορα να συμμετάσχουν σε μικρή σύνοδο στην Αρελάτη που καταδίκασε τον Αθανάσιο. Αξιοσημείωτη είναι η θεώρηση των απεσταλμένων από τον Λιβέριο ως «legati», ένδειξη μιας θεωρητικής, θεσμικής αναβάθμισης της εκκλησιαστικής εξουσίας της Ρώμης. Ο Λιβέριος, απογοητευμένος, συντόνισε νέα αποστολή ιερέων ώστε να καταθέσουν αίτημα στον Κωνστάντιο, όσο βρισκόταν στα Μεδιόλανα, να συγκαλέσει σύνοδο σχετικά με το δόγμα. Η σύνοδος, όμως, επικεντρώθηκε στην καταδίκη του Αθανάσιου και όσοι δεν συνυπέγραψαν εξορίστηκαν. Έτσι, το 356 ο Αθανάσιος, για να αποφύγει τη σύλληψη, κατέφυγε στην έρημο. Τρία χρόνια μετά ο Κωνστάντιος συγκάλεσε δίδυμη σύνοδο σε Δύση (στο Αριμίνο) και Ανατολή (αρχικά στη Νικομήδεια αλλά τελικά στη Σελεύκεια), με την καθεμία να πρέπει να του στείλει δεκαμελή πρεσβεία για τις δογματικές αποφάσεις της. Και στις δύο περιπτώσεις προέκυψε διχασμός μεταξύ όσων υποστήριζαν το πνεύμα της Νίκαιας (ομοουσιανοί και ομοιουσιανοί) και των ομοιανών. Έτσι, από κάθε σύνοδο στάλθηκαν δύο πρεσβείες με τον αυτοκράτορα να στηρίζει και να αναγνωρίζει το μειοψηφικό όμοιο (360). Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζονται οι αποστολές προς τον Ιοβιανό. Ο Ιουλιανός είχε δεχθεί ορισμένα αιτήματα από παραγκωνισμένες Εκκλησίες, στα οποία ανταποκρίθηκε θετικά, αλλά αυτά κατατέθηκαν γραπτά, χωρίς να είναι γνωστή η ιδιότητα των κομιστών τους. Όταν ανακοινώθηκε ο θάνατός του (363), ο Αθανάσιος μετέβη κρυφά για να συναντήσει τον Ιοβιανό, προκειμένου να αρθεί η εξορία του. Τότε, εμφανίστηκαν στο ανάκτορο της Αντιόχειας δύο κληρικοί ως εκπρόσωποι της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι επανειλημμένα ζήτησαν ανεπιτυχώς από τον αυτοκράτορα να ακυρωθεί η επιστροφή του Αθανάσιου. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η μοναδική για την περίοδο αλλά παραποιημένη καταγραφή πρακτικών (Petitiones Arianorum), αν μπορούν να χαρακτηριστούν ως τέτοια, όσων συζητήθηκαν μεταξύ εγκαλούντων απεσταλμένων κληρικών και αυτοκράτορα. Ο Ιοβιανός έγινε δέκτης δύο επίσης αιτημάτων, αλλά επειδή το ένα, των ομοιουσιανών, του μεταφέρθηκε με πολύ περιορισμένο τον ρόλο των κληρικών – κομιστών, ενώ το άλλο, των «ανομοίων» αποδίδεται συγκεχυμένα, η συμβολή τους στη μελέτη είναι περιορισμένη. Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο αναδεικνύονται οι προσπάθειες των ομοιουσιανών της Ανατολής να πείσουν τον Βαλεντινιανό Α' και τον Βάλεντα να παρέμβουν για να αναθεωρηθεί το δόγμα της ομοιότητας. Το 364 με εκπρόσωπο τον Υπατιανό Ηρακλείας ζήτησαν από τους δύο αδελφούς ‒κατά βάση από τον Βαλεντινιανό‒ την άδεια για σύγκληση συνόδου για τον σκοπό αυτό, εισπράττοντας μια θετική αλλά και μάλλον αδιάφορη απάντηση. Αφού διεξήχθη μονομερώς η σύνοδος, αιτήθηκαν με πρεσβεία από τον Βάλεντα, αυτοκράτορα πλέον του ανατολικού τμήματος, να επικυρώσει τις αποφάσεις της, τις οποίες έκρινε παράτυπες, λόγω του αποκλεισμού του Ευδόξιου Κωνσταντινουπόλεως και του κινδύνου γενικευμένων αναταραχών. Έναν χρόνο μετά, κατά τόπους σύνοδοι ομοιουσιανών της Μικράς Ασί-ας, υπό τον φόβο της εξορίας τους, έστειλαν τριμελή πρεσβεία στην Ιταλία, ώστε, αφότου αποσπάσουν την εύνοια του Λιβέριου, να ζητήσουν την παρέμβαση του Βαλεντινιανού. Καθώς ο δεύτερος είχε φύγει από τα Μεδιόλανα, αρκέστηκαν στον Λιβέριο, που τους ανάγκασε σε αποδοχή του ομοουσίου, απόφαση η οποία δεν γνώρισε καθολική αποδοχή από τους μικρασιάτες εντολοδόχους τους και απλώς ενίσχυσε την εμπλοκή του ποιμενάρχη της Ρώμης στα ζητήματα της Ανατολής. Τέλος, εξετάζεται η φήμη ότι ο Βάλης, όσο βρισκόταν στη Νικομήδεια το 370, συντόνισε την πυρπόληση ενός πλοίου, όπου επέβαιναν ογδόντα πρεσβύτεροι από την Κωνσταντινούπολη με αίτημα να προστατεύσει την Εκκλησία από τις αυθαιρεσίες των ομοιανών. Στο τέλος προστίθεται επίμετρο σχετικό με την εκτέλεση του Πρισκιλλιανού Αβουληνσίων το 385 με την έγκριση του Μάγνου Μάξιμου. Η περίπτωσή του δεν εντάσσεται στο πεδίο των αποστολών – μεσολαβήσεων, αλλά αποτελεί την πρώτη έννομη εκτέλεση επισκόπου για ζητήματα πίστης, αφού κατηγορήθηκε για «γνωστικιστικές» τελετουργίες. Η χρησιμότητα αυτής της διαπίστωσης έγκειται στο γεγονός ότι κανείς κληρικός προηγουμένως δεν είχε εκτελεστεί επειδή ο αυτοκράτορας και οι κατά τόπους αξιωματούχοι εχθρεύονταν την πίστη του, παρά τις ευφάνταστες εξιστορήσεις των σύγχρονων με τα γεγονότα πηγών. Επίσης, αποτελεί μια έσχατη υπενθύμιση στον αναγνώστη για τον «γνωστικισμό». Αν και σπάνια γίνεται λόγος για αυτόν, αφού πρωτοβάθμια συχνά δεν σχετίζεται με όσα εξετάζονται, στην πραγματικότητα πλανάται σε όλον τον 4ο χριστιανικό αιώνα, αρχικά με υπαίθρια κηρύγματα και σταδιακά πίσω από τις πόρτες. Ακόμα και όταν οι «γνωστικοί» υιοθετούσαν ιδρυματική, ιεραρχική οργάνωση, πίστευαν ότι το άτομο και όχι ο θεσμός είναι αρμόδιος για τη σωτηρία. Η ατομική σωτηρία μέσω της μυστικής ένωσης με το θείο απειλούσε τη θεσμική επισκοπική αυθεντία, μία όψη της οποίας επιχειρείται να διερευνηθεί. The doctoral thesis investigated the issue of utilizing clergy and monks as mediators to and from the emperor for matters of religious policy during the 4th century. The mediation between the ecclesiastical and imperial institutions, especially through members belonging to the religious sphere, constitutes evidence of the gradual official institutionalization of local Churches, which were henceforth organized into a unified ecclesiastical establishment protected by the emperor and accountable to him. Given the biased, sometimes vague, contradictory, or very limited evidence from primary sources, historical research in progress was chosen, away from the enclosures of the identities of “orthodoxy” and “heresy”, especially since for the most part of the 4th century, the prevailing orthodoxy varied and was not always the actual criterion of distinction. Key questions during the research included the investigation of the sender, the recipient, the members of the embassy, and the content of the request. In this context, other historical manifestations of the events were examined, indicative of the surrounding spiritual, political, and social climate of the 4th century. The first chapter delves into missions that emerged amidst the Donatist schism in North Africa following Constantine's dominance in the West in 313. It highlights the surprising support from the Carthaginian Church faction recognizing Caecilianus as bishop, through property endowments and tax exemptions, which astonished other North African bishops who viewed him as a betrayer of faith. These bishops appealed to Constantine five times between 313 and 321 for a reassessment of the initial decisions favoring Caecilianus. The appeals included direct meetings with the emperor and written petitions, culminating in the legal reinstatement of the Donatists to their churches by request to Julian, followed by their expulsion under Valentinian. The persistence and disruptive presence of the Donatists prompted Catholic bishops to convene councils in Carthage and appeal to Honorius five times to ensure order, reflecting a significant increase in such missions after the Catholic Church's exclusive recognition by Theodosius and the criminalization of heresies. The second chapter returns to Constantine in 324, focusing on his interactions with disputes primarily stemming from Egypt. The mission of Hossius of Cordova to Alexandria aimed at pacifying tensions within the largest bishopric of the Eastern Mediterranean. Despite limited success, Hossius orchestrated a strong clerical network supportive of Alexander of Alexandria, which played a pivotal role in shaping the Nicene Creed. The inclusion of the Melitians into the Catholic Church of Alexandria under certain conditions and the subsequent refusal of their incorporation by Alexander after a condition was violated are also discussed. The chapter examines the permeability characterizing the Egyptian desert's heterotopia. The third chapter investigates the period from Constantine's death to that of Constantius, examining clerical missions aimed at resolving disputes among Eastern bishops exiled to the West, including Paul of Constantinople and Athanasius of Alexandria. Despite the failure to convene an ecumenical council at Sardica in 343 and subsequent diplomatic efforts, the chapter outlines the intricate dynamics of ecclesiastical politics, including the role of military officials in ecclesiastical missions, the assassination of Constans by Magnentius, and the latter's unsuccessful attempts at reconciliation with Constantius. It further discusses the council at Arles, which condemned Athanasius under the influence of Constantius, and the significant conceptual elevation of ecclesiastical authority by the term “legati”. The chapter concludes with the synods convened by Constantius in the West (Ariminium) and the East (initially Nicomedia, then Seleucia), illustrating the schism between supporters of the Nicene spirit (homoousians and homoiousians) and the homoians, and the subsequent dual embassies sent to the emperor, underscoring the complex interplay of religious doctrine and imperial politics in the 4th century. In the fourth chapter, the focus shifts to missions directed towards Jovian. Julian had entertained requests from marginalized Churches, responding positively through written submissions, the bearers of which remain unidentified. Upon Julian's death announcement in 363, Athanasius clandestinely sought Jovian to lift his exile. Two clerics, representing the Alexandrian Church at the Antioch palace, unsuccessfully implored the emperor to cancel Athanasius's return. This period witnessed a unique but distorted record (Petitiones Arianorum), possibly documenting discussions between accusing clerical envoys and the emperor. Jovian received two re-quests; however, the limited role of clerical bearers in one, from the homoiousians, and the confused attribution of the other, from the "anomoeans," limits their study contribution. The final chapter highlights the Eastern homoiousians' efforts to persuade Valentinian and Valens to reconsider the doctrine of similarity. In 364, represented by Hypatianos of Heraclea, they sought permission from the brothers —primarily from Valentinian— for a council convening to this end, receiving a positive yet indifferent response. After unilaterally conducting the synod, they petitioned Valens, now the Eastern emperor, for ratification. He deemed the decisions irregular due to the exclusion of Eudoxius of Constantinople and the risk of widespread unrest. Subsequently, fearing exile, homoiousian representatives from Asia Minor sent a three-member embassy to Italy, aiming to gain Liberius's favor and solicit Valentinian's intervention. Since Valentinian had left Milan, they settled for Liberius, who coerced them into accepting homoousianism, a decision not universally accepted by their Asian constituents, merely heightening the Roman bishop's involvement in Eastern affairs. Lastly, the rumored orchestration by Valens in 370, while in Nicomedia, of a ship's arson carrying eighty presbyters from Constantinople seeking protection against the homoian encroachments, is examined. The post-factum adds a discussion on the execution of Priscillian of Avila in 385, sanctioned by Magnus Maximus. Priscillian's case is notable not for its alignment with clerical missions or mediation but as the first legal execution of a bishop for matters of faith, accused of engaging in “Gnostic” rituals. This incident under-scores the novelty of a cleric facing execution not for the emperor or local officials' opposition to his faith, as contemporary sources might imaginatively recount, but for his doctrinal stance. It also serves as a poignant reminder to readers about “Gnosticism”. Though seldom directly addressed since it often falls outside the primary focus of inquiry, Gnosticism pervades the 4th-century Christian landscape, initially through open-air preaching and eventually behind closed doors. Even as “Gnostics” adopted an institutional, hierarchical organization, they maintained that individual, not institutional, salvation through mystical union with the divine, threatened the established episcopal authority, a facet this research seeks to explore. This examination sheds light on the tension between personal salvation and institutional authority, highlighting the complex religious dynamics of the 4th century. In light of the evidence presented, throughout the 4th century, the Christian Church underwent significant transformations, evolving from a marginalized faith into an integral component of the Roman state. This period, marked by the ascension of Constantine catalyzed the Church's establishment, granting it a canonical scripture, legal dogma, and a vast hierarchical structure. The crux of these developments lay in the strategic engagement of higher clergy as emissaries between the Church and the emperor, a notable deviation from the secular origins typically associated with imperial envoys. This practice underscored a dynamic interaction essential for the ecclesiastical hierarchy's recognition and institutionalization within the Church. Bishops, having direct access to the emperor, gained influence, enabling them to affect imperial policy significantly. The transformation from sporadic 4th-century contacts to a more structured interaction in the 5th century, following the exclusive legalization of Nicaean Christianity, illustrates the evolving relationship between the Church and state. This evolution culminated in the establishment of a novel method of interaction, where significant ecclesiastical figures traveled to the emperor with legal and even social-family life requests, such as divorce issues, solidifying a groundbreaking approach to Church - state dialogue. The phenomenon of “sacred journeys” became so prevalent that it stirred concerns within the Church itself, leading to regulations aimed at controlling these movements. By the 5th century, the Church had established a formalized protocol for ecclesiastical representatives' audience with the emperor, further institutionalizing the Church's role within the imperial framework and highlighting the clergy's pivotal role in mediating between the spiritual and temporal realms.

Η διατριβή εξετάζει τον πολιτικό προβληματισμό και τις σχετικές πτυχές της δημόσιας συζήτησης αναφορικά με την πολύπλευρη κρίση που διερχόταν η Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο, εστιάζοντας στην περίοδο 1932-1936. Πιο συγκεκριμένα, μελετώνται οι πολιτικές πτυχές και οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης που οδήγησε στην κήρυξη του χρεοστασίου από την κυβέρνηση Βενιζέλου την άνοιξη του 1932, ως αφετηρία της σταδιακής διολίσθησης προς τη δικτατορία Μεταξά. Ως βασική υπόθεση εργασίας εξετάζεται η συσχέτιση της οικονομικής κρίσης με την όξυνση του πολιτικού κλίματος και την αναμόχλευση της μνήμης και των παθών του Εθνικού Διχασμού, μια συνάρτηση που, όπως υποστηρίζεται, συνέβαλε τα μέγιστα στην πτώση του κοινοβουλευτισμού. Εν ολίγοις, η οικονομική κρίση του 1932 παρουσιάζεται ως μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που προκάλεσε τον ριζικό μετασχηματισμό των πολιτικών δομών και σηματοδότησε τη στροφή προς τον αυταρχισμό μετά την κατάρρευση του φιλελεύθερου μοντέλου διακυβέρνησης. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα που προσεγγίστηκαν είναι τα εξής: Πώς επέδρασε η οικονομική κρίση στο ελληνικό πολιτικό σύστημα; Μέσω ποιων διαύλων μετασχηματίστηκε η οικονομική κρίση σε πολιτική; Πώς διαμορφώθηκε ο πολιτικός λόγος των υποκειμένων και ποια ήταν τα ουσιαστικά διακυβεύματα του πολιτικού ανταγωνισμού κατά την εν λόγω περίοδο; Οι δύο βασικές έννοιες του τίτλου της («Κρίση» και «Διχασμός») διατρέχουν την εργασία ως βασικά κατευθυντήρια νήματα. Όσον αφορά την πρώτη, επιχειρείται η ανάδειξη της πολυπλοκότητας, καθώς και των διαφορετικών, αλλά αλληλένδετων πτυχών της κρίσης (οικονομική, πολιτική, κοινωνική, ιδεολογική κ.ο.κ.). Όσον αφορά τη δεύτερη, τα πάθη του Εθνικού Διχασμού κατέστησαν αντικείμενο επισταμένης μελέτης, διότι, ως βιωμένη εμπειρία, τα γεγονότα της περιόδου 1915-1922 λειτούργησαν ως πολιτικό εργαλείο και ως καύσιμο για την αναζωπύρωση της διαμάχης βενιζελικών - αντιβενιζελικών στη δεκαετία του ’30. Αμφότεροι οι μεθοδολογικοί άξονες της εργασίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την έννοια του πολιτικού λόγου. Ο πρώτος αφορά την μελέτη και την ανάλυση του πολιτικού λόγου που εκφέρουν -εντός και εκτός Κοινοβουλίου- οι κυριότεροι εκ των πολιτικών ηγετών της μεσοπολεμικής Ελλάδας. Σε άμεση συνάφεια με τον πρώτο, ο δεύτερος μεθοδολογικός άξονας αφορά την μελέτη της πολιτικής διάστασης του Τύπου, ο οποίος εξετάζεται όχι απλά ως διαμεσολαβητής, αλλά και ως συνδιαμορφωτής του πολιτικού λόγου. Συνεπάγεται, λοιπόν, ότι μία από τις βασικές πρωτογενείς πηγές της διατριβής αποτελεί ο ημερήσιος, αλλά και ένα μέρος του περιοδικού αθηναϊκού Τύπου. Πέραν τούτων, βασικές πρωτογενείς πηγές αποτελούν τα Επίσημα Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής, καθώς επίσης και τα απομνημονεύματα, τα ημερολόγια, αλλά και τα προσωπικά αρχεία των πολιτικών πρωταγωνιστών της εποχής. Όσον αφορά τη δομή της, η εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο από αυτά σκιαγραφείται το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο του Μεσοπολέμου, ως απαραίτητο υπόβαθρο για την μετέπειτα εμβάθυνση στο κυρίως θέμα. Το δεύτερο μέρος παρακολουθεί την πορεία κλιμάκωσης της πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ βενιζελισμού και αντιβενιζελισμού, από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης μέχρι την πτώση της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων το 1932 και από τα αποτυχημένα βενιζελικά κινήματα του 1933 και του 1935 στην παλινόρθωση της βασιλείας και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Διερευνώντας, επίσης, το ευρύτερο διανοητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διεξαγόταν η εγχώρια πολιτική συζήτηση, μελετώνται ακόμα οι τρόποι με τους οποίους προσλαμβάνονταν στη δημόσια σφαίρα και εσωτερικεύονταν από το πολιτικό σύστημα οι διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις και οι κρίσιμες ιδεολογικοπολιτικές ζυμώσεις της εν λόγω περιόδου. Μέσω της σύνθεσης των παραπάνω προβληματισμών, η εργασία επιδιώκει να σκιαγραφήσει την εξέλιξη της ελληνικής πολιτικής σκηνής κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του ’30, εντάσσοντάς την στο ευρύτερο πλαίσιο της κρίσης των δημοκρατικών θεσμών στη μεσοπολεμική Ευρώπη. This doctoral thesis examines the political discourse and relevant aspects of the public discussion regarding the multifaceted crisis that Greece experienced during the interwar period, focusing on the period from 1932 to 1936. More specifically, it studies the political impact of the economic crisis and the state’s bankruptcy that led to the fall of the Liberals’ government in the spring of 1932, which is considered altogether as a crucial turning point that marked the gradual descend towards the establishment of the ‘4th of August’ dictatorship. The main working hypothesis concerns the correlation between the economic crisis and the renewal of the National Schism, as a juncture that significantly contributed to the demise of parliamentarism. In sum, the economic crisis of 1932 is presented as a ‘state of emergency’ that resulted to the radical transformation of political structures and signified the turn towards authoritarianism following the collapse of the liberal status quo. The main questions that this thesis addresses are: In which ways did the economic crisis affect the political system of Greece? How did the economic crisis transform into a political one? Which were the main features of the political discourse and which were were the essential stakes of the political antagonism during this period? The two concepts of the title (“Crisis” and “National Schism”) can be seen as the key threads running through the thesis. Regarding the first one, I attempted to highlight the complexity as well as the distinct though interconnected aspects of the crisis (economic, political, social, ideological, etc.). Concerning the second one, the political cleavage of the National Schism was thoroughly examined, as the reminiscence and the legacy of political violence during the 1915-1922 fuelled the conflict between venizelists and anti-venizelists during the 1930s. Both methodological axes of the thesis are inextricably linked to the concept of political discourse. The first one involves the analysis of the political discourse expressed of the main political agents of the interwar period. Directly related to the first, the second methodological axis concerns the study of the political status of the Press, which is examined not only as a mediator but also as a moderator of political discourse. Consequently, one of the main primary sources used in this thesis is a large number of the Greek capital papers. Another fundamental primary source is the Proceedings of the Parliament’s Plenary Sessions, as well as the memoirs, diaries, and personal archives of the political leaders of the time. Regarding its structure, the thesis is divided into two parts. The first one outlines the broader historical context of the interwar period, as an essential basis for the subsequent analysis of the main subject. The second part follows the escalation of the political conflict between the political forces of venizelism and anti-venizelism, from the outbreak of the economic crisis to the fall of the Liberal government in 1932, from the failed venizelist coups d’ etat of 1933 and 1935 to the restoration of King George II as well as from the elections of January 1936 to the establishment of the ‘4th of August’ dictatorship. Finally, by investigating the broader intellectual context in which the domestic political discourse developed, the thesis also examines the perceptions as well as the domestication of the wider geopolitical developments and ideological conflicts taking place all over Europe from the Greek political system and the public sphere as well. Through the synthesis of all the above questions, this thesis attempts to outline the course of Greek politics during the first half of the 1930s, placing it within the broader context of the crisis of democracy in interwar Europe.